Dziś spróbujemy sobie odpowiedzieć na naprawdę trudne pytanie, właściwie jedno z trudniejszych, z jakimi mieliśmy dotychczas do czynienia. Chodzi o zagadnienie: “po co jest senat?”. Pojawia się co jakiś czas w debacie publicznej idea zniesienia senatu. Ci, którzy popierają podobną inicjatywę, uważają, że senat jest zbędny i stanowi relikt dawnych ustaleń opartych na trójpodziale władzy.

No właśnie, czy istnienie senatu czemuś służy? A jeżeli tak, to czemu?

Kompetencje senatu

Senat istnieje w Polsce nie od dziś. Zacznijmy od tego, że ma bogatą tradycję. Jego początki sięgają bowiem XIV wieku, kiedy senat, jako rada królewska, obradował dość regularnie. Pod zaborami oczywiście nie funkcjonował, by pojawić się po I Wojnie Światowej w II RP. Gdy po kolejnym światowym konflikcie do władzy doszli komuniści, senat już nie istniał. Odrodził się dopiero w wolnej Polsce.

Wówczas pełnił funkcje nadzorcze i korygujące wobec innych filarów władzy. Tak też jest obecnie. Poza tym chodzi o dekoncentrację władzy, dzięki czemu rośnie rola pluralizmu politycznego – przynajmniej w teorii. Senat ma inicjatywę ustawodawczą, niemniej projekt ustawy musi przejść przez sejm. Z drugiej strony – Senat zatwierdza ustawy, które uchwala Sejm. Senatorzy zatem mogą zgłaszać poprawki, które rozpatruje i wprowadza sejm. Niemniej ustawa wraca do Senatu i właściwie musi wreszcie zostać zaakceptowana. Wprowadza to pewne opóźnienia w związku z uchwalaniem ustaw – szczególnie wtedy, kiedy obie izby sejm i senat są ze sobą skłócone.

Ponadto Senat zatwierdza zaproponowanego przez Sejm tak ważnych urzędników, jak Rzecznik Praw Obywatela czy prezes IPN-u.

Teoretycznie więc Senat ma szerokie kompetencje, lecz w praktyce jest zdominowany przez Sejm. Kiedy obie izby są zdominowane przez polityków tej samej opcji, wówczas rola Senatu w strukturze państwa jest znikoma. Jeżeli zaś są one poróżnione ideowo, wówczas Senat opóźnia prace Sejmu.