Człowiek to skomplikowane stworzenie. Wciąż – choć sami jesteśmy ludźmi – skrywa przed nami wiele tajemnic. Z odpowiedziami na trudne pytania śpieszą nam nieraz psycholodzy lub antropolodzy, lecz i oni nie są pozbawieni wątpliwości. Jedną z nurtujących kwestii dotyczy tego, czy człowiek może się zmienić?

Człowiek jest zmienny?

Najpierw przedstawmy dwa skrajne podejścia do tematu. Pierwsze jest na wskroś optymistyczne, według niego każdy człowiek zasługuje na drugą szansę, bowiem jest się w stanie zmienić na lepsze. Z takiego założenia wychodzą piewcy resocjalizacji i gorący przeciwnicy kary śmierci. Często wychodzą oni z założenia, że człowiek jest z natury dobry, dopiero później wskutek rozmaitych czynników (głównie środowiskowych) ulega on degradacji. Przeciwnicy takiego myślenia przyjmują skrajnie odmienne pozycje. Pozbawieni są – jak twierdzą – złudzeń. Sądzą, że zło tkwi w człowieku immanentnie, jest mu jak gdyby z automatu przypisane. Może wprawdzie w mniejszym czy większym stopniu “oszukać przeznaczenie”, ale wymaga to pracy i niepospolitego wysiłku. Twierdzą poza tym, że człowiek owszem może się zmienić, lecz tylko na gorsze. Jeżeli może stać się gorszy, to pewnie taki też się stanie.

My natomiast nie przyznajemy słuszności żadnej ze stron. Uznajemy, że tkwi ona gdzieś pośrodku. Przecież przez całe życie człowiek ulega rozmaitym metamorfozom, rewiduje swój system wartości (zmieniają one pozycje z hierarchii). Aż do śmierci nie jest bytem ustalonym – dopiero ona go ustala i w pełni definiuje. W ciągu swej ziemskiej wędrówki może on się zmienić zarówno na dobre, wyzbywa się na przykład agresji, zaczyna pomagać słabszym, rozwija się intelektualnie – lub tez zmienia się na gorsze, kiedy po prostu nikczemnieje.